buitensluiting andersdenkenden, angst om af te wijken

In sommige religieuze groeperingen gelooft men dat er maar één waarheid is. Dit houdt in: één juiste interpretatie van de Bijbel, één juist godsbeeld en één ware of meest ware leer. Men gelooft dat deze ene waarheid (dankzij Gods genade) te vinden is binnen de eigen groepering.

Als er maar één ‘goed’ is, en al het andere dus ‘fout’ is, kan er een sterke noodzaak worden ervaren om bij ‘de goeden’ te horen. Vooral wanneer dit gekoppeld wordt aan naar de hemel of naar de hel gaan. Deze sterke lading maakt het zeer moeilijk om anders te gaan denken, kritiek te hebben of de groepering te verlaten.

Binnen dergelijke groeperingen bevinden zich dan ook nogal eens personen die het er eigenlijk niet meer mee eens zijn, maar die zwijgen en blijven, omdat ze bang zijn voor de gevolgen en hun geloofsgenoten – met name de ouders – geen verdriet willen doen. Voor sommige van deze ouders is een kind dat niet meer in de ware leer gelooft, het ergst denkbare. Sommige ouders hebben zelfs liever dat hun kind als ‘ware gelovige’ komt te overlijden – en dus veilig in de hemel is – dan dat dit kind een weg gaat die volgens de leer (mogelijk) naar de hel voert.

‘Gezindheid van het hart’

Angst voor buitensluiting en pijn vanwege buitensluiting is iets waar veel twijfelaars en kerkverlaters mee worstelen en wat voor sommigen zelfs traumatisch is.

Dit heeft te maken met dat (voormalig) groepsgenoten* een oordeel uitspreken – dikwijls in de vorm van waarschuwingen en vermaningen – over wie iemand ten diepste is (‘goed’ of ‘fout’). Dit oordeel is gebaseerd op de mate waarin iemand zich aanpast aan de groep. Wanneer iemand zich anders kleedt, zich op een andere manier gedraagt, anders denkt en/of andere keuzes maakt, dan kan men concluderen dat deze persoon ‘een weg bewandelt die niet naar Gods wil (= niet ‘goed’) is en dat dit komt omdat ‘de gezindheid van het hart’ niet goed is. Kortom: een oordeel over wie iemand ten diepste is. Personen die zo’n oordeel treft, kunnen zich diep miskend voelen in hun zijn en in hun oprechte zoektocht naar wat goed of naar wie God is.

*De term groepsgenoten betekent niet hetzelfde als ’teammaatjes’, zoals je dat kunt beleven in een sportclub. Bedenk goed dat dit niet om een club gaat, maar om iemands identiteit en afkomst, de groep is als het ware het ‘nest’ waaruit je voortgekomen bent. Dat maakt afwijzing en veroordeling zo ontwrichtend.

Gevolgen

Wanneer iemand is opgegroeid met de gedachte dat er maar één waarheid is en dat hiervan afwijken dodelijk kan zijn, kan dit nogal wat gevolgen hebben.

  • gespannenheid of (inwendige) paniek bij onenigheid, discussie of strijd
  • zwart-wit denken, moeite met nuance, behoefte aan duidelijkheid
  • bij verlaten van groepering: koortsachtige zoeken naar wat dan wél de waarheid is, sterke noodzaak ervaren om nieuwe antwoorden te vinden, intense innerlijke onrust
  • moeite hebben met het maken van keuze’s, overal zwaar aan tillen, dingen heel serieus nemen
  • snel last van het geweten hebben
  • moeite met stelligheid en gezag (vermijdingsgedrag en/of de strijd aangaan met autoritaire personen)
  • weerstand voelen tegen het hebben van een eigen mening
  • angst voor afwijzing
  • angst voor straf