onderdrukking van de vrouw en van ‘het vrouwelijke’

Religie kent binnen orthodox religieuze kringen een patriarchale vorm. Over God wordt in de hij-vorm gesproken en het kerkelijk gezag wordt in veel gevallen uitsluitend gevormd door mannen.

Bijbelteksten

“Laten uw vrouwen in de gemeenten zwijgen. Het is hun immers niet toegestaan te spreken, maar bevolen onderdanig te zijn.” (1 Kor. 14: 34-35 en 1 Tim. 2: 12)

“De wet zegt: En als zij iets willen leren, laten zij dat dan thuis aan hun eigen man vragen. Het is immers schandelijk voor vrouwen om in de gemeente te spreken.” (Gen. 3: 16, Ef. 5: 22, Kol. 3: 18, Tit. 2: 5, 1 Petr. 3: 1)

“Een vrouw moet zich laten onderwijzen in stilheid, in alle onderdanigheid.” (1 Tim. 2: 11-15)

“Want ik sta niet toe dat een vrouw onderwijs geeft.” (1 Kor. 14: 34)

Hoe deze teksten binnen orthodox religieuze groeperingen worden uitgelegd, wordt al eeuwenlang bepaald door mannen.

Rationele onderdrukking

Binnen veel culturen wordt het verstandelijke beschouwd als mannelijk en het gevoelsmatige als vrouwelijk. Mannen zouden vooral rationeel en vrouwen vooral emotioneel zijn. Afgezien van het feit dat hier van alles over te zeggen valt, is het tegelijkertijd een interessante invalshoek wanneer we kijken naar met name de meer orthodoxe religieuze groeperingen.

Naarmate de leer meer dogmatisch (vaststaand) is, worden er op meer vragen vaststaande antwoorden gegeven. Denk bijvoorbeeld aan de catechismus. Hoe meer antwoorden en uitkomsten van tevoren vastliggen, hoe minder ruimte er is voor de zoektocht en de ervaring. De nadruk komt dan te liggen op wat men ‘weet’ en niet op wat men voelt. Oftewel: het rationele heerst over het emotionele. Het mannelijke domineert het vrouwelijke.

Discriminatie

Het kan voor personen (m/v/x) met relatief veel ‘vrouwelijke’ eigenschappen buitengewoon moeilijk zijn om aansluiting te vinden in een door ‘mannelijkheid’ gedomineerde omgeving. Voor mensen die van nature (of door hoe het leven hen vormde) niet (meer) zo conformistisch zijn, kan het niet (meer) mogelijk of niet (meer) wenselijk zijn zich aan te passen aan de groep. Te denken valt dan aan personen die niet hetero zijn, niet getrouwd, geen kinderen ‘nemen’, hooggevoelig en/of zeer ruimdenkend en creatief zijn, kortom: personen die niet ‘standaard’ zijn. Juist voor hen kunnen dogma’s en regels zó beperkend zijn dat ze zichzelf geweld moeten aandoen wanneer ze zich daaraan conformeren.

Helaas zijn de verhalen, van zowel mannen als vrouwen die zich onvrij, gediscrimineerd en onderdrukt hebben gevoeld in de kerk, talrijk.

Ze mochten niet voelen wat ze voelden. Ze mochten niet trouwen met degene van wie ze zielsveel hielden. Ze mochten zich niet uiten op een manier die bij hen paste. Ze moesten zwijgen of werden doodgezwegen. Vaak waren er maar twee dingen mogelijk: gehoorzamen of vertrekken.

Controle

Deze mannelijke overheersing is bedoeld als bescherming voor het vrouwelijke, dat ‘rebels’, ‘vijandig’ of ‘(geestes)ziek’ zou zijn. Men gelooft dat alles mis ging toen Eva haar gevoel volgde en bezweek voor de verleiding, in plaats van zich te houden aan de regels. Het zou allemaal de schuld zijn van de vrouw en van het ‘vrouwelijke’. Angst voor ‘hysterie’ en controleverlies kan ervoor zorgen dat men doorslaat in rigidideit en dogmatiek.

Het mannelijke ‘hoe het hoort’ houdt het vrouwelijke ‘hoe het voelt’ in bedwang. Maar niet alleen het vrouwelijke. Wanneer mannelijkheid en vrouwelijkheid niet in balans zijn – in individuen en in groepen – wanneer één van de twee onderdrukt wordt, komt het grotere geheel in gevaar, namelijk onze menselijkheid, met waarden als empathie en mededogen.

Gevolgen

  • Identiteitsonderdrukking
  • Discriminatie van de vrouw
  • Seksisme
  • Niet in contact staan met de gevoelswereld
  • Verharding, starre omgang met regels
  • Geen ruimte voor andere invalshoeken en uitzonderingen
  • Geen ruimte voor emoties
  • Gevoel niet gezien te zijn/ er niet toe te doen
  • Emotionele verkramping/ formeel gedrag
  • Depressie
  • Zie verder ook bij ‘Onderdrukte gevoelens’