gevoelig voor onderdrukking/narcisme, ’de ander’ bepaalt

Wanneer je leert dat jouw gevoelens en gedachten er niet toe doen (1), en dat het er alleen om gaat dat je gehoorzaamt (2), bepalen anderen hoe jij behoort te leven en dan heb je dus te maken met extern gezag. Dat kunnen je ouders zijn, de kerkelijke gezagsdragers, en misschien wel iedereen van wie jij denkt dat hij of zij woorden van God spreekt.

De ander bepaalt of en met wie je een relatie mag hebben, of je de juiste kleding draagt, de juiste dingen zegt, de juiste boeken leest, de juiste muziek luistert, de juiste vrienden hebt… De macht van de ander kan dus heel ver gaan, vooral wanneer deze gelijk gesteld wordt aan ‘Gods wil’. In zo’n omgeving kunnen manipulatie en machtsmisbruik helaas relatief eenvoudig een rol spelen.

Omdat de ander bepaalt, ben je waarschijnlijk sterk gericht op deze ander.

Wat wordt er van me verwacht? Wat is de bedoeling?

Het kan zijn dat je volgzaam en onderdanig bent. Omdat je geleerd hebt dat ‘gehoorzamen’ een deugd – en bovendien van levensbelang is.

Wanneer je in je programmering hebt zitten dat het normaal is om de ander te gehoorzamen, kan het zijn dat je eigenschappen hebt ontwikkeld die je aantrekkelijk maken voor dominante, overheersende en narcistische personen en partners. Partners die je ook nog eens zelf uitkiest, omdat je je bij hen vertrouwd – en daardoor veilig – voelt.

Let op: wij beweren niet dat binnen orthodox religieuze groeperingen narcisme meer voorkomt dan daarbuiten, maar we durven wel te stellen dat binnen bepaalde orthodox religieuze kringen helaas een vruchtbare voedingsbodem ligt voor het ontwikkelen van de kenmerken van narcisme.

Narcisme

Voor de duidelijkheid eerst enkele kenmerken van narcisme. Misschien herken je daarin wel een bepaald godsbeeld. (Voor de duidelijkheid: het gaat over een godsbééld en niet over ‘God’, deze site doet geen uitspraken over het wel of niet bestaan van God.) En misschien doet de beschrijving je ook wel denken aan sommige kerkelijke gezagsdragers. Omdat binnen orthodox religieuze groeperingen vrijwel alleen mannen de leiding hebben, zullen vooral jongens de kunst van het domineren/heersen afkijken van de volwassen mannen, die voor hen de meest beschikbare rolmodellen zijn. Narcistische karaktereigenschappen kunnen ook bij vrouwen voorkomen.

Deze lijst is verre van volledig, maar enkele kenmerken die horen bij de narcistische persoonlijkheid zijn:

  • zelfgerichtheid
  • eisen van bewondering
  • neerkijken op anderen
  • bevelen uitdelen en eisen dat deze worden opgevolgd.
  • ongevoelig zijn voor gevoelens van anderen, gebrek aan empathie.

Gevolgen

Als je leerde om je eigen gevoelens te negeren en als je eraan gewend bent geraakt dat anderen dat ook doen, kan het zijn dat je empathisch vermogen niet goed ontwikkeld is. Niet alleen kreeg je weinig voorbeelden hiervan, maar ook is het voor echt ‘invoelen’ in de ander vereist dat je kennis hebt van soortgelijke gevoelens in jezelf. Mensen die in hun emoties zijn onderdrukt (1), missen soms dit vermogen tot invoelen (wat hen soms doet overkomen als ongevoelig en bot).

Aan de andere kant komt het ook voor dat het juist deze mensen zijn die zeer sterk meeleven met anderen (niet zelden middels ‘aangeleerde empathie’, als een ‘kunstje’ vanuit het hoofd), omdat ze nou eenmaal getraind zijn zich te richten op de ander. Je zou dus kunnen concluderen dat binnen een milieu waarin ‘extern gezag’ normaal gevonden wordt, zowel mensen worden ‘gekweekt’ die lijden aan kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis als mensen die gevoelig zijn voor onderdrukking door een narcistische persoonlijkheid.

Let op: Wij beweren absoluut niet dat ‘gelovig opgevoed worden’ per definitie tot (relatie-)problemen leidt. Ook beweren we niet dat narcisme alleen voorkomt in deze kringen. Narcisme, dominantie en onderdanigheid komen in alle bevolkingslagen en (sub)culturen voor. Dit gaat namelijk over menselijk gedrag en niet over religie. Al kan religie wel misbruikt worden in het menselijk gedrag en hier extra gewicht (angst voor straf!) aan toevoegen. Bovendien wordt binnen orthodoxe kringen ‘onderdanigheid’ gezien als deugd, wat een onderdanige programmering kan stimuleren.